تالاسمی در بارداری از مواردی است که نیازمند توجه بیشتری طی مراقبتهای بارداری است. پزشکان بارداری با تالاسمی را جزء بارداری های پرخطر میدانند، زیرا این بیماری احتمال بروز مشکلات جسمی برای خانم باردار و نوزادش را افزایش میدهد. همچنین کم خونی حاصل از تالاسمی مشکلات روانی مانند اضطراب و عدم توانایی کنترل خشم را ایجاد می کند. با ما همراه باشید تا با این بیماری و نشانه ها و علائم تالاسمی مینور در بارداری آشنا شوید.
بیماری تالاسمی چیست ؟
تالاسمی یک اختلال ارثی خونی است که هموگلوبین و گلبولهای قرمز ازنظر تعداد در بدن فرد مبتلا نسبت به حالت طبیعی کمتر است. هموگلوبین مولکولی از جنس پروتئین است که در سلولهای قرمز خون وجود دارد و به سلولهای خونی اجازهی حمل اکسیژن را میدهد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله قاعدگی چیست را بخوانید. این اختلال منجر به تخریب بیشازحد سلولهای قرمز خون شده و باعث کمخونی میشود. کمخونی یک نوع بیماری است که بدن سلولهای قرمز خون سالم و کافی ندارد. کم عوارض زیادی مانند قاعدگی نامنظم در زنان را به همراه دارد.
این بیماری یک بیماری ارثی است، به این معنی که حداقل یکی از والدین شما باید ناقل بیماری باشد. درواقع این بیماری ناشی از جهش ژنتیکی یا حذف برخی از قطعات خاص ژنی است. به طور کلی این بیماری به دو دسته آلفا و بتا تقسیم میشود.
- تالاسمی آلفا : در افراد مبتلا به این نوع تالاسمی هموگلوبین خون به میزان کافی پروتئین آلفا تولید نمیکند. در آفریقا، خاورمیانه، هند، آسیای جنوبی، جنوب چین و مدیترانهای تالاسمی آلفا بطور شایع در افراد وجود دارد. باتوجه به آثاری که تالاسمی آلفا بر بدن میگذارد (از خفیف تا شدید) این بیماری به ۴ گونهی حامل خاموش، نوع خفیف یا Trait، هموگلوبین H و آلفا تالاسمی ماژور تقسیم میشود.
- تالاسمی بتا : در این نوع کم خونی هموگلوبین در بدن افراد به میزان کافی پروتئین بتا تولید نمیکند. این نوع را میتوان را در مردم نواحی مدیترانه نظیر یونان و ایتالیا، ایران، شبه جزیره عربستان، آفریقا، جنوب آسیا و جنوب چین دید. تالاسمی بتا براساس اثرات خفیف تا شدیدی که بر بدن میگذارد به ۳ گونه مینور، بینابینی و ماژور تقسیم میشود.
در ادامه هم بر اساس شدت بیماری کم خونی به دونوع مینور (کم شت) و ماژور (شدید) اشاره می کنیم.
بیماری تالاسمی ماژور چیست ؟
تالاسمی ماژور (شدید) در هر دو نوع الفا و بتا موجود است:
- آلفا تالاسمی ماژور: در آلفاکم خونی ماژور هیچ ژن آلفایی در DNA فرد وجود ندارد و همین امر باعث غیرطبیعی شدن هموگلوبین شده و در صورت تشخیص ندادن بیماری بیماران قبل از تولد در حالت جنینی و یا در زمان کوتاهی بعد از تولد خواهند مرد. در موارد نادری که بیماری قبل از تولد تشخیص داده میشود با تزریق و تعویض خون جنین، جنین متولد میشود، ولی برای ادامه و تداوم زندگی خود نیاز به تزریق خون و مراقبتهای پزشکی سخت و منظم دارد.
- بتا تالاسمی ماژور: کم خونی ماژور (به آنمی کولی نیز معروف شده است) که منجر به آنمی شدید میگردد و در صورت عدم تزریق خون، به نارسایی قلبی و مرگ در اوایل کودکی منجر میشود. تالاسمی ماژور طی چند ماه اول زندگی با افت سطح هموگلوبین جنینی خود را نشان میدهد.
بیماری تالاسمی مینور چیست ؟
مولکول های هموگلوبین از زنجیره هایی به نام زنجیره های آلفا و بتا ساخته شده اند و می توانند تحت تاثیر جهش ها قرار گیرند. در تالاسمی تولید زنجیره های آلفا یا بتا کاهش می یابد و منجر به تالاسمی آلفا یا بتا می شود.
- آلفا تالاسمی مینور: چهار ژن در ساخت زنجیره آلفا هموگلوبین نقش دارند. هر فرد دو فرم از هر یک از والدین خود دریافت می کند. در صورت به ارث بردن دو ژن جهش یافته، بروز علائم تالاسمی در فرد خفیف خواهد بود. این بیماری ممکن است آلفا تالاسمی مینور (خفیف) نامیده شود.
- بتا تالاسمی مینور: دو ژن در سنتز زنجیره بتا هموگلوبین نقش دارند، که هر یک، از یکی از والدین به ارث می رسند. در صورت به ارث بردن یک ژن جهش یافته، فرد علائم و نشانه های خفیف خواهد داشت. این حالت کم خونی مینور یا بتا تالاسمی نامیده می شود.
عوارض تالاسمی مینور در بارداری
برخی از چالشهایی که زنان مبتلا به این بیماری در بارداری با آنها روبرو هستند، شامل موارد زیر است:
- دیابت: این بیماری خطر ابتلا به دیابت نوع یک را افزایش میدهد. خستگی و استرس بارداری میتواند این شرایط را شدیدتر کند. دیابت باید قبل و در طول بارداری به خوبی کنترل شود. در صورتی که مادر باردار به دیابت مبتلا نباشد، لازم است طی بارداری از نظر وجود دیابت غربالگری شود.
- مشکلات قلبی: طی بارداری، بدن برای تأمین نیازهای جنین، خون بیشتری تولید میکند. این خون اضافی فعالیت قلب را بیشتر کرده، بنابراین لازم است سلامت قلب توسط پزشک قبل و حین بارداری با دقت بررسی شود. زنان باردار مبتلا به تالاسمی ممکن است دچار کم خونی شوند که این امر میتواند سبب افزایش احتمال زایمان زودرس گردد. همچنین ممکن است برای سلامتی مادر و جنین به انتقال خون مکرر در دوران بارداری نیاز باشد.
- مشکلات کبدی: بارداری، خود با فشار بیشتری بر کبد همراه است؛ علاوه بر آن این بیماری نیز میتواند به کبد و سایر اندام های بدن آسیب برساند و باعث بیماری هایی مانند کبد چرب شود. پزشک قبل از بارداری میزان عملکرد کبد را مورد ارزیابی قرار خواهد داد.
- افزایش احتمال ابتلا به انواع عفونت ها: این بیماری میتوانند احتمال عفونت را بیشتر کند. از این رو قبل از بارداری، پزشک از کامل بودن واکسیناسیون مادر اطمینان حاصل خواهد کرد.
نشانه ها
ممکن است ندانید که جهش ژنی را دارید. این امر برای افراد مبتلا به آلفا یا بتا کم خونی مینور که معمولاً متوجه بیماری خود نیستند کاملا رایج است ، زیرا معمولاً آنها فقط حامل آن هستند و علائمی ندارند همانند بیماری ایدز که علائم ندارد.
در موارد نادر ممکن است نشانه های زیر را تجربه کنید.
- خستگی
- ضعف
- پوست رنگ پریده یا زرد
- ضربان قلب نامنظم
- تنگی نفس
- سرگیجه یا حواس پرتی
- درد قفسه سینه
- دست و پاهایی سرد
- سر درد
سخن پایانی
در این نوشته در مورد تالاسمی و نشانه های آن سخن گفتیم. به خاطر داشته باشید که علائم تالاسمی مینور اغلب با علائم عمومی بارداری شباهت دارند. صرف نظر از این که علائمی دارید یا خیر لازم است آزمایش غربالگری خون را در دوران بارداری انجام دهید و چنان چه نگران میزان خستگی خود یا هرگونه علائم دیگر هستید، با ارائه دهنده خدمات درمانی محل خود صحبت کنید. تمامی این موارد را با خون سردی انجام دهید تا دچار پانیک نشده و مزایای آن بهره ببرید.
