درمان و علائم بیش فعالی در کودکان

تربیت کودکی که دچار اختلال بیش فعالی و کمبود توجه است ، چالش های خاص خود را دارد. هیچ قانون سفت و سختی وجود ندارد ، زیرا ADHD می تواند شدت و علائم مختلفی داشته باشد. اگاهی والدین از این اختلال می تواند تا حد زیادی در درمان آن موثر باشد. با ما همراه باشید تا با درمان و علائم بیش فعالی در کودکان آشنا شوید.

بیش فعالی در کودکان چیست و انواع آن کدامند؟

بیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال شایع است که حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران شایعتر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله  تقویت اعتماد به نفس کودک را بخوانید.

بیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است. شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود. این اختلال سه نوع است:

• اختلال اول (بیش فعالی بی توجه):  در این نوع از اختلال فرد معمولا در هنگام انجام کار ها با کوچکترین اتفاق دچار اختلال می شود و نمی تواند کار خود را به پایان برساند. در این افراد معمولا انجام کار ها طبق برنامه از پیش تعیین شده دشوار بوده و انجام قوانین به شدت موجب آزاد آن ها می شود. عوامل مختلف دیگری مانند نوع رنگ اتاق کودک هم می تواند در بی توجهی موثر باشد. به همین دلیل بهترین راه همیشه مراجعه به متخصص است.

• اختلال دوم (بیش فعالی تکانشی و ترکیبی): در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می شود. نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد. این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است. همچنین بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.
• اختلال سوم: معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند . دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.

کودک دارای اختلال بیش فعالی ممکن است حتی توسط دوستان و یا حتی خانواده ی خود به دلیل بازده کم تحقیر شود. پیامد های چنین واکنش وحشتناکی را می توانید در مقاله ی تحقیر کودکان، یک جنایت خاموش بخوانید.

علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان

اختلال بیش فعالی در کودکان با علائم و نشانه‌های گوناگونی بروز می‌کند که خبر از وجود نقص توجه و تمرکز در کودک می‌دهد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله حس مالکیت در کودکان را بخوانید. برای آنکه بدانید کودکان بیش فعال چه نشانه هایی دارند بهتر است موارد زیر را به خاطر بسپارید:

• انرژی بسیار زیاد: کودکان بیش فعال به شکل عجیبی پر انرژی هستند و به طور مداوم انواع فعالیت‌های بدنی را انجام می‌دهند. گاهی این فعالیت‌ها به انرژی بسیار بالایی نیاز دارند. اما کودکان بیش فعال به طرز شگفت‌آوری آن‌ها را پشت سر هم انجام می‌دهند.
• خستگی‌ناپذیری: از دیگر خصوصیات کودکان بیش فعال خستگی‌ناپذیری آن‌هاست. به دلیل انرژی زیادی که درون این کودکان وجود دارد، بسیار کم و دیر خسته می‌شوند و از انجام فعالیت‌هایی که دوست دارند خسته نمی‌شوند.
• لجبازی: اگرچه لجبازی خصوصیت همه کودکان در سنین خاصی مانند سن بلوغ است، اما میزان و نوع این لجبازی در کودکان بیش فعال بسیار بیشتر است. توجه داشته باشید سن بلوغ ثابت نیست و کودک می تواند دچار بلوغ زودرس شود.
• عدم یادگیری سریع: یادگیری در کودکان بیش فعال زمان بیشتری را نیاز دارد.
• عدم توجه و تمرکز: یکی از ویژگی‌های مهم در کودکان بیش فعال عدم تمرکز است. با کوچک‌ترین اتفاقی تمام تمرکز خود را برای انجام فعالیت‌ها از دست می‌دهد.
• صبر اندک: کودکان بیش فعال صبر و تحمل بسیار کمی دارند و هر چیزی را که طلب می‌کنند در لحظه می‌خواهند و در صورت برآورده نشدن نیازشان رفتارهای تکانشی را بروز می‌دهند.
• سر و صدای زیاد: کودکان بیش فعال هنگام انجام فعالیت و بازی به طور دائم سر و صدای زیادی را ایجاد می‌کنند و به اطراف خود توجه نمی‌کنند.
• عدم تکمیل کارها: آنچه والدین کودکان بیش فعال باید به آن توجه کنند این نکته است که کودکان بیش فعال توانایی تکمیل و به پایان رساندن کارها را ندارند و عموما آن‌ها را ناتمام رها می‌کنند.

روش های درمان بیش فعالی در کودکان

دو مؤلفه اصلی درمان کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی، رفتار درمانی و مصرف دارو است.

رفتار درمانی

اگرچه دارو باعث کنترل علائم بیش­ فعالی در کودکان می­‌شود، اما در یادگیری رفتار مناسب یا از بین بردن عادات منفی به کودک کمکی نمی­‌کند. هدف از رفتاردرمانی پر کردن این شکاف است. با انجام این روش اعتماد بنفس کودک شما تقویت شده و در جامعه به راحتی حضور پیدا می کند.

در این روش معمولا به والدین آموزش داده می‌­شود تا واکنش مناسبی را به رفتار منفی کودک نشان دهند. همچنین در تنظیم و رسیدن به اهداف به او کمک کنند. همچنین راهکارهایی برای کنار آمدن با شرایط و مهارت‌­های اجتماعی به کودک آموزش داده می­‌شود. تمامی این آموزش ها به صورتی است که کودک شما در عین یادگرفتن موارد مثبت دچار مهر طلبی نشود.

استفاده از داروی بیش­­ فعالی در کودکان

متداول‌­ترین دارو برای درمان اختلال کم ­توجهی یا بیش­­ فعالی محرک‌هایی مانند ریتالین و آدرال است. البته می‌­توان در مورد کسانی که به داروهای محرک واکنش نشان نمی‌­دهند یا دچار عوارض می‌­شوند، از داروهای غیرمحرک مانند استراترا یا گروه خاصی از داروهای ضد افسردگی نیز استفاده کرد.

هر نوع دارویی که برای درمان مورد استفاده قرار بگیرد باید دوز مناسبی داشته باشد. زیرا داروهای تجویز شده برای درمان اختلال کم­ توجهی یا بیش ­­فعالی، به ­خصوص محرک‌ها، باعث تشدید سایر بیماری­‌هایی می‌شوند که همزمان با این اختلال در فرد وجود دارد. این بیماری‌ها می‌تواند شامل اختلال دوقطبی، اختلال وسواس فکری عملی و اضطراب باشد. درمان های طبیعی مانند عسل هم می تواند تا حدودی برای کودک مفید واقع شود.

دارو های محرک

اصلی­‌ترین محرک­‌های مورد استفاده برای درمان اختلال کم ­توجهی یا بیش فعالی در کودکان به دو دسته تقسیم می‌­شوند.

• متیل ­فنیدات: مانند ریتالین، کنسرتا، قرص روز، فوکالین، قرص جویدنی، کوئیلیوانت، متادیت
• آمفتامین: مانند آدرال، دیاناول، ویوانس، دکسدرین

مدت‌ها است که برای درمان اختلال بیش فعالی از محرک­‌ها استفاده می­‌شود. اگر چه این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند سردرد یا کج­ خلقی داشته باشند. اما اکثر تحقیقات نشان می‌­دهد که اگر به ­درستی مصرف شوند، خطری ندارند.

کودکان و بزرگسالانی که از قبل دچار عارضه قلبی هستند باید به ­دقت تحت نظر پزشک باشند. زیرا داروی محرک باعث افزایش فشار خون یا ضربان قلب می­‌شود و می‌­تواند برای این دسته از افراد خطرناک باشد.

داروهای محرک می‌توانند باعث بروز تیک، دوره­‌های شیدایی یا در موارد نادر روان­ پریشی شوند. در اکثر موارد، پایین آوردن دوز یا تغییر دارو به تسکین این مشکلات کمک می‌­کند.

دارو های غیر محرک

سه داروی غیر محرک به نام­‌های استراترا (آتوموکستین)، اینتونیو (گوانفیسین) و کاپوای (کلونیداین) برای درمان اختلال کم ­توجهی یا بیش­­ فعالی به تایید اداره غذا و دارو رسیده است. ولبوترین (بوپروپیون) و سایر داروهای ضد افسردگی ازجمله دیگر مواردی است که برای درمان اختلال کم ­توجهی یا بیش­­ فعالی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما هنوز به تایید اداره غذا و دارو نرسیده است.

معمولا اولین داروی قابل مصرف برای درمان بیش فعالی در کودکان ، داروهای محرک است. زیرا این داروها عموما خطری ندارند و سریع‌­تر عمل می‌­کنند. بنابراین تشخیص میزان سودمندی آن آسان­تر است. داروی غیر محرک در اغلب موارد برای کسانی تجویز می­‌شود که نمی‌­توانند داروی محرک را تحمل کنند یا روی آن­ها تاثیری ندارد. تاثیر داروهای غیر محرک تدریجی است و باید چند هفته به ­صورت مداوم مصرف شود تا بتوان میزان بهبودی را تشخیص داد.

سخن پایانی

در این نوشته در مورد بیش فعالی در کودکان و راه های درمان آن سخن گفتیم. در نظر داشته باشید تنها راه مطمئن شدن از تاثیر یا عدم تاثیر دارو این است که آن را امتحان کنید. بسیاری از افراد دچار اختلال کم ­توجهی یا بیش­­ فعالی می­‌گویند قبل از پیدا کردن دارویی که تاثیر مثبتی روی علائم آن‌ها داشته باشد. چندین داروی محرک و غیر محرک را امتحان کرده­‌اند. در صورت مصرف صحیح این دارو ها عوارضی ندارند و به یاد داشته داشته باشید که دارو ها فقط برای کنترل علائم تجویز شده و رفتار درمانی کلید اصلی درمان این اختلال است.