هیچکس انتظار داشتن فرزندی با یک نقص مادرزادی را ندارد. والدین بی صبرانه مشتاق اضافه شدن عضو جدیدی به خانواده هستند، ولی به یکباره متوجه می‌شوند که فرزند تازه متولد شده‌ی آنها شکاف کام و لب مبتلا است، این تجربه‌ی سخت از نظر احساسی و روانی میتواند به همه‌ی اعضای خانواده صدمه بزند. شما درباره‌ِ این بیماری چه می‌دانید؟ آیا نوزادی در اطرافتان با آن مواجه بوده؟
شاید کمتر کسی گمان کند که یک بیماری خاموش مثل شکاف کام و لب، امکان تبدیل شدن به یک بحران اجتماعی را داشته باشد. اما ماجرا این‌جاست که اگر با مشکلات درمان این بیماری آشنا شوید، متوجه خواهید شد با فرآیند بسیار پیچیده‌ای روبه‌رو هستیم. چون بیمار مبتلا به شکاف کام و لب، فقط با یک پروسه درمانی سروکار ندارد. اين بيماري با اختلالات و كم‌تواني‌هاي ديگر و گاهي سندرم‌هايي همراه است كه هرکدام معضلی جداگانه محسوب می‌شوند. اختلال در تغذیه، تنفس، شنوایی، تکلم، دندان‌ها و مشکلات روحی و روانی از این دست اختلالات هستند.
اگر این بیماری در نخستین جراحی به‌درستی تحت درمان قرار نگیرد و پشتیبانی لازم تا سنین جوانی همراه بیمار نباشد، معضلی بزرگتر پیش رو خواهد بود. در هر حال حاضر ١٠٠هزار کودک ایرانی مبتلا به این بیماری هستند. در این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات جامعی از جنبه‌های مختلف این بیماری بدست آورید.
شکاف کام و لب چیست؟
شکاف لب یا لب شکری به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک شکاف و یک فضای باز در طول لب وجود داشته باشد. این شکاف میتواند کوچک یا بزرگ باشد به طوری که لب فوقانی و بینی را به هم وصل کند.
شکاف کام نیز هنگامی رخ می‌دهد که سقف دهان در حین رشد اولیه جنین در داخل رحم مادر، به درستی بسته نشود. کام از دو قسمت به نام های کام سخت و کام نرم تشکیل شده است. که هر یک از آنها قابلیت شکاف برداشتن دارد.
علائم شکاف کام و لب
معمولاً شکاف موجود در لب بالایی و کام دهان بلافاصله بعد از تولد قابل تشخیص است.این نقص مادرزادی معمولاً به این اشکال ظاهر می‌شود:
- یک شکاف در لب و سقف دهان که میتواند یک یا دو طرف صورت را تحت تاثیر قرار دهد.
- شکاف لب تنها به شکل یک شکاف کوچک در این قسمت دیده می‌شود. یا به سمت لثه‌ی بالایی و سقف دهان در قسمت زیرین بینی ادامه خواهد داشت
- یک شکاف در سقف دهان که تغییری در ظاهر ایجاد نمی‌کند.
گاهی شکاف تنها در ماهیچه‌های قسمت نرم کام (کام شکافته زیرمخاطی (submucous cleft palate)) رخ می‌دهد. بدین ترتیب قسمت پشتی‌تر دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع از کام شکافته چندان رایج نیست. به همین دلیل ممکن است در هنگام تولد شناخته نشود. تنها با گذشت زمان و با شدت گرفتن علایم قابل تشخیص باشد.
علایم و نشانه‌های لب شکری وشکاف کام شامل:
- تغذیه‌ی دشوار
- بلع دشوار – امکان خروج مایعات و غذا از طریق بینی وجود دارد
- صدای تو دماغی
- عفونت‌های گوش مزمن
علل شکاف کام و لب
علت شکاف کام و لب هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما پزشکان معتقدند که این نقص به دلیل تاثیرات عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می دهد. اگر یک یا هر دو والدین ژن ناقص مربوط به ایجاد این نقص را حمل کنند احتمالا فرزندشان نیز دچار این نقص خواهد شد.
علاوه بر عوامل ژنتیکی، محققان معتقدند که انجام برخی از کارها در طی دوره بارداری میتواند در به وجود آمدن شکاف لب و شکاف کام در جنین تاثیر داشته باشد. برای مثال موراد زیر میتوانند باعث بروز چنین نقصی شوند:
- سیگار کشیدن
- نوشیدن الکل
- سوء مصرف مواد مخدر
- دیابتی بودن
- عدم دریافت ویتامین های ضروری پیش از بارداری مثل اسید فولیک
شکاف می تواند به عنوان یک نقص جداگانه هنگام تولد یا به عنوان بخشی از یک سندرم ژنتیکی بزرگتر و جدیتر مانند سندرم وان-در-وود یا سندروم ولوکاردیوفاسیال رخ دهد که هر دو اختلال ناهنجاری ژنتیکی هستند.
لیست عوامل خطر ابتلا
چندین عامل احتمال بروز لب شکری یا شکاف کام را در کودکان افزایش خواهد داد:
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده‌ی والدین به این مشکل مبتلا باشد، خطر ابتلای فرزندان آنها به این نقص مادرزادی بیشتر خواهد شد.
- تماس با برخی مواد در دوران بارداری: لب شکری و شکاف کام در زنان بارداری که سیگار می‌کشند، الکل و یا یک سری داروهای خاص مصرف می‌کنند، بیشتر از سایر افراد است.
- ابتلا به دیابت: شواهد حاکی از این است که زنانی که پیش از بارداری به دیابت مبتلا هستند، پیش از سایر افراد در معرض خطر داشتن فرزندی با این مشکل قرار دارند.
- چاق بودن در طی دوران بارداری: برخی از شواهد حاکی از افزایش تولد کودکان مبتلا به لب شکری یا کام شکافته در زنان چاق است.
مردان بیشتر از زنان به لب شکری با شکاف کام یا بدون آن مبتلا می‌شوند. در حالی که کام شکافته بدون لب شکری در زنان شایع‌تر است.
تشخیص
با کمک امواج اولتراسوند میتوان وجود این مشکل را در طی دوره بارداری تشخیص داد. اگر پزشک تشخیص دهد که کودک شما در حالی که رحم قرار دارد، شکاف کام یا لب دارد، ممکن است بخواهد مقداری از حجم مایع آمنیوتیکی که کودک شما را احاطه کرده است ر ا به عنوان نمونه بردارد تا وجود عوارض دیگر را بررسی کند.
درمان
درمان این نواقص بستگی به سطح و شدت شکاف لب یا کام کودک شما دارد. پروسه درمانی اغلب به منظور بستن شکاف ایجاد شده و بازسازی صورت و کام کودک خواهد بود. برای این منظور ممکن است در چندین نوبت بر روی بیمار عمل جراحی زیبایی صورت بگیرید.
در طی پروسه درمان جراحی تیمی از متخصصان ممکن است با شما و فرزند شما همکاری کنند. به عنوان مثال، اگر فرزند شما به دلیل شکاف در گفتار مشکل دارد، ممکن است با یک گفتاردرمان کار کند. تیم فرزند شما ممکن است شامل یک جراح پلاستیک، جراح دهان و دندان و یا یک متخصص ارتودنسی باشد.
زمان مناسب عمل جراحی ترمیم شکاف لب
توصیه می شود وقتی که فرزند شما بین 10 هفته تا 1 سالگی است، برای ترمیم لب شکری او اقدام کنید. اگر فرزند شما شکاف خاصی دارد، پزشک ممکن است بخواهد بطور موقت اقدام به دوختن شکاف کند تا زمانی که یک جراحی ترمیمی اساسی ترتیب دهد.
در حین انجام عمل جراحی ترمیمی لب شکری، کودک شما تحت بیهوشی قرار می گیرد و یک جراح به کمک هر دو لبه جدا شده لب، شکاف را میبندد و باعث عریض تر شدن لب کودک خواهد شد.
زمان مناسب عمل جراحی ترمیم شکاف کام
پزشکان معمولاً هنگامی که کودک شما بین 6 تا 18 ماه سن دارد، عمل ترمیم شکاف کام را انجام می دهند. در حین عمل، ماهیچه ها و بافت های دو طرف کام یا سقف دهان کاملاً به هم وصل می شوند تا شکاف بسته شود.
روند ترمیم در این عمل کمی طولانی تر است زیرا اگر کودک همکاری نکند ممکن است روند ترمیم با مشکل مواجه شود.
سخن آخر
«شكاف كام و لب» در مراحل شكل‌گيري جنين در شكم مادر بروز مي‌كند. به اين شكل است كه شكاف كام يا لب يا هر دو، به جهت اتصال ناقص دو طرف صورت اتفاق مي‌افتد. جراحی میتواند تا حدود زیادی این بیماری را معالجه کند. باید هر چه سریعتر نسبت به درمان این نوزادان اقدام شود.
اگر این مطلب برای شما مفید بود آن را با دوستان خود نیز به اشتراک بگذارید: