مراقبت از دندان یکی از موثرترین راهحلها برای جلوگیری از آسیب دیدن دندانها و حفظ زیبایی و سلامت آنها است. یکی از مشکلات و بیماریهای شایع دهان و دندان، پوسیدگی دندان بوده که سن خاصی نداشته و ازکودکی تا بزرگسالی رخ میدهد. این عارضه توسط باکتری خاصی در حفره دهان، با تولید اسیدی به نام اسید لاکتیک باعث تخریب مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر مینای دندان شده و درجات مختلفی از پوسیدگی را ایجاد میکند. در این شرایط با توجه به وسعت پوسیدگی دندان، ترمیم معمولی یا در شرایط حاد و وخیم، عصبکشی دندان تجویز میشود.
فهرست مطالب
- آشنایی با ساختار دندان
- درمان ریشه و یا عصب کشی دندان چیست؟
- معرفی انواع عصب کشی دندان
- چه زمانی فرد نیاز به عصب کشی دندان و یا درمان ریشه دندان دارد؟
- پالپ چیست؟
- علائم عفونت دندان چیست؟
- چه عواملی باعث آسیب زدن به پالپ دندان می شوند؟
- بررسی مراحل درمان ریشه دندان یا عصب کشی دندان
- مراقبتهای پس از عصب کشی دندان چیست؟
- فواید عصب کشی دندان در دوران مختلف چیست؟
- مزایای عصب کشی دندان چیست؟
- معایب عصبکشی دندان چیست؟
- هزینه درمان ریشه چقدر است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
آشنایی با ساختار دندان
بهتره قبل از هر چیز با ساختار دندان آشنا شوید، دندان از دو بخش تاج و ریشه تشکیل شده است. تاج همان کلاهک سفید رنگ داخل دهان بوده که با نام دندان میشناسیم و ریشه بخشی از دندان است که در داخل لثه و استخوان فک فرو رفته و تاج را ثابت نگه میدارد. تاج از مینا و عاج تشکیل شده که در واقع قسمت بیرونی را مینا و قسمت درونی را عاج مینامند. زیر عاج ناحیهای به نام پالپ وجود دارد که درون آن رگهای خونی و اعصاب دندان قرار گرفته است. به عبارتی پالپ بافت نرم دندان بوده، که اگر پوسیدگی به این ناحیه برسد، تنها راه درمان، عصب کشی است.
درمان ریشه و یا عصب کشی دندان چیست؟
درمان ریشه دندان که اشتباها عصب کشی دندان هم از آن یاد می شود، عبارت است از خارج کردن ریشه یک دندان، تمیز نمودن و شکل دادن به فضای کانال تراپی (RCT) و در انتها پر نمودن آن برای جلوگیری از نفوذ باکتری ها به این ناحیه و بازگشت باکتری ها به سیستم اعصاب دندان می باشد.
هدف از انجام درمان ریشه دندان اجازه به باقی ماندن دندان در دهان بدون وجود اعصاب زنده در آن می باشد و با انجام این کار می توان از دندان درد احتمالی در هنگام جویدن غذا و در بحث زیبایی باقی ماندن دندان در دهان و داشتن لبخند زیبا استفاده کرد.
معرفی انواع عصب کشی دندان
عصبکشی بر اساس شرایط بیمار انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- عصبکشی اولیه غیر جراحی: این درمان اولیه برای مدیریت عفونت یا التهاب در دندان انجام میشود.
- عصبکشی ثانویه دندان: این مرحله دوم است و زمانی نیاز به انجام آن به وجود میآید که مشکل دندان با عصبکشی اولیه برطرف نشود.
- اپیکوکتومی: اپیکوکتومی یک روش میکروجراحی است که در آن بافت عفونی و نوک ریشه دنان برداشته میشود. این روش زمانی انجام میشود که روشهای معمول عصبکشی مؤثر واقع نشوند.
- پالپوتومی: این یک فرایند است که معمولاً برای کودکان و به منظور برداشتن عصب و پالپ بیمار از روکش دندان به کار برده میشود. این با پانسمان طبی انجام میشود و در آن عصب ریشه دندان دستنخورده باقی میماند.
- پالپکتومی: این نیز یک روش اندودونیک اطفال است. این فرایند زمانی انجام میشود که همه پالپ دندان باید برداشته شود. در این روش درمانی، بافت پالپ بیمار از ریشه و تاج دندان جدا شده و برداشته میشود. کانالها برای دندانهای شیر تمیز و درمان میشوند.
چه زمانی فرد نیاز به عصب کشی دندان و یا درمان ریشه دندان دارد؟
قبل از این که به این بحث بپردازیم ابتدا شما را با مفهوم پالپ یا همان مغز دندان آشنا می کنیم:
پالپ چیست؟
مغز دندان یا پالپ دندان (به زبان انگلیسی: Pulp) به رگها و اعصاب دندان می گویند. حفره مرکزی در تاج دندان، اتاق پالپ نامیده می شود. مجرای ریشه دندان را نیز کانال دندان نامیده می شود. در حالت عادی مغز دندان زنده و فعال است ولی پوسیدگیها و آزردگیهای رگها و عصبها باعث درد و سرانجام مرگ مغز دندان، و از بین رفتن مغز دندان می شود.
حال که با مفهوم پالپ آشنا شدید به ادامه بحث اصلی یعنی اینکه “چه زمان احتیاج به درمان ریشه دندان است” می پردازیم. درمان ریشه دندان زمانی نیاز است که مشخص شود بافت نرم مرکز دندان یا همان پالپ عفونی شده باشد. در این حالت دندانپزشک وضعیت دندان های شما را بررسی می کند و با عکس رادیولوژی وجود عفونت باکتریایی مشخص می شود. در عکس برداری رادیولوژی از پرتو ایکس (X) برای عکس برداری کردن از دندان خراب بیمار استفاده می شود. عفونت پالپ معمولاً در نتیجه پوسیدگی دندان ایجاد می شود.
علائم عفونت دندان چیست؟
علائم زیادی وجود دارد که مشخص می کند دندان شما عفونی شده است و احتیاج به درمان ریشه یا همان عصب کشی دندان است. ما در اینجا به شایع ترین علائم عفونت دندان اشاره می کنیم تا به دندانپزشکی مراجعه کنید.
- درد خود به خودی دندان
- درد شبانه دندان
- درد دندان هنگام خوردن غذا و یا نوشیدنی های سرد و گرم
- تغییر رنگ دندان
- درد دندان هنگام جویدن مواد غذایی
- لق شدن دندان و یا سیاه شدن دندان
- خارج شدن چرک از لثه و دردناک شدن غدد لنفاوی در ناحیه سر و گردن
- ورم کردن لثه
از نشانه های عفونی شدن دندان می باشند که نیاز به بررسی بیشتر و مراجعه به دندانپزشک دارد. البته پس از مدتی با گسترش عفونت در دندان پالپ دندان از بین می رود و شما دیگر هیچ یک از دردها ها را احساس نمی کنید و تصو می کنید که دندان شما درمان شده است در صورتی که گسترش عفونت به کانال دندان شما نفوذ کرده است.
چه عواملی باعث آسیب زدن به پالپ دندان می شوند؟
عوامل زیادی وجود دارد که باعث آسیب زدن به پالپ میگردند که مهم ترین عامل آسیب زدن به پالپ دندان تأخیر در ترمیم پوسیدگی ها است که باعث نفود میکروب ها به پالپ دندان می شوند. پوسیدگی های دندانی اگر در مراحل ابتدایی درمان نشوند، بعد از تخریب مینا و عاج به پالپ رسیده و سبب التهاب، آماس و بیماری پالپ می شوند.
عوامل دیگری که در آسیب دیدن پالپ نقش دارند عبارت است از:
- ضربه ناگهانی به دندان حتی ضربه قاشق و یا شکستن تخمه، پسته و بادام
- پرکردگی های عمیق
- شکستگی و ترک دندان
- تحلیل و سایش شدید دندانها و بیماریهای پیشرفته لثه
همه اینها عواملی هستند که در آسیب زدن به پالپ دندان نقش دارند. مشاهده شده است بعضی از مواد ترمیمی نیز باعث آسیب زدن به پالپ دندان شده اند. همچنین بیماری های شدید لثه میتوانند باعث صدمه به پالپ شوند که در چنین مواردی درمان ریشه همراه درمان لثه صورت می گیرد.
بررسی مراحل درمان ریشه دندان یا عصب کشی دندان
درمان ریشه دندان در ۴ مرحله اصلی صورت می گیرد. مرحله اول دستیابی به کانال (ROOT) دندان می باشد. دوم تعیین کردن طول رشته. سوم تمیز کردن و شکل دادن به کانال و مرحله چهارم پر کردن کانال نام دارد. در ادامه با ما همراه باشید تا مراحل انجام درمان ریشه دندان را خدمت شما عرض کنیم.درمان ریشه دندان و یا عصب کشی دندان توسط یک متخصص و یا دندانپزشک عمومی انجام می گیرد. و بسته به این که سختی کار چقدر باشد، معمولا بین ۱ تا ۲ جلسه درمان ریشه دندان انجام می شود.
مرحله اول درمان ریشه دندان
در مرحله اول ابتدا، برای انجام معاینه و بررسی وضعیت و میزان آسیب دندان عکس رادیولوژی (عکس opg )از دندان گرفته می شود. به منظور این که درد هنگام انجام درمان ریشه دندان فرد را اذیت نکند، از داروی بی حسی موضعی برای جلوگیری از احساس درد استفاده می شود. البته درد هنگام عصب کشی دندان ممکن است به خاطر آبسه و عفونت دندان بسیار زیاد باشد. بعد از بی حس کردن دندان، میله پلاستیکی برای خارج کردن بزاق دهان، داخل دهان بیمار قرار داده می شود.. سپس پوسیدگی هایی که در دندان ایجاد شده است، برداشته شده و عاج دندان برای دسترسی به ساقه پالپ دندان باز می شود. و از یک ابزار کوچک هم برای خارج کردن عفونت ها استفاده می شود.
مرحله دوم درمان ریشه دندان
در مرحله دوم عصب کشی دندان پس از برداشتن پالپ آسیب دیده، ساقه پالپ و کانال های ریشه خالی و تمیز می شوند. این مهم است که قبل از پر کردن دائم کانال های ریشه، تمامی بخش های کانال از تمام عفونت ها پاک شده و خشک شوند. البته این نکته را هم باید بگوییم که هنگام تمیز و خالی کردن کانال های دندان، کانال های ریشه دندان ممکن است تغییر شکل بدهند و بزرگ شوند تا به دسترسی برای پر کردن دندان راحت تر انجام شود. بعد از خالی کردن و تمیز کردن کانال دندان داروهایی به منظور تمیز کردن و خالی کردن دندان ار هرگونه عفونتی داخل کانال دندان ریخته می شود و ممکن است دندان بیمار برای خارج شدن مایع و ترشحات احتمالی از آن برای چند روز باز باقی بماند.
اگر عفونت به لایه های داخلی دندان یعنی ریشه دندان نفوذ کرده باشد، ممکن است برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز شود. چنانچه درمان ریشه دندان نیازمند چند جلسه درمان باشد، دندان را به صورت موقت پر می کنند تا دندان از مواد غذایی و تماس با بزاق دور نگه داشته شود. در هر صورت در این مدت از جویدن یا گاز گرفتن با استفاده از دندانی که در حال عصب کشی است تا زمانی که دندان درمان شده و ترمیم شود، پرهیز کنید.
مرحله سوم درمان ریشه دندان
پس از خالی کردن عفونت ها به صورت کامل و خشک کردن دندان، کانال دندان پر می شود. در این مرحله ممکن است نیاز به تزریق مواد بی حسی باشد. اگر همانطور که در مرحله دوم گفته شد دندان شما به صورت موقتی پر شده باشد، ابتدا این پر کردگی برداشته می شود تا به این ترتیب بتوان به ناحیه داخل دندان دسترسی پیدا کرد. در این مرحله از مواد مخصوص دندان پزشکی برای پر کردن دندان استفاده می شود تا به این ترتیب بتوان از حفاظت کانال های ریشه در برابر بزاق و نفوذ مواد خارجی اطمینان پیدا کرد.
مرحله چهارم درمان ریشه دندان
مرحله آخر درمان ریشه دندان همان مرحله ترمیم دندان می باشد. به دلیل اینکه دندان معمولاً در این حالت به دلیل پوسدگی زیاد صعیف شده است و به صورت زیاد پر شده است لازم است به منظور حفاظت از آن در برابر آسیب های آتی و نیز کمک به بازگشت دندان به عملکرد طبیعی آن ترمیم دندان انجام شود. انجام ترمیم دندان به وسیله روکش دندان صورت می گیرد که باعث می شود دندان طبیعی به نظر برسد. روکش دندان معمولا از جنس طلا، پرسلاین یا ترکیبی از پرسلاین و فلز ساخته می شود. روکش ساخته شده از پرسلاین یا ترکیب پرسلاین و فلز می تواند سایه زده شود تا به رنگ سفید دربیاید و تفاوتی با سایر دندان ها نداشته باشد.
پس از عصب کشی دندان، دندان ترمیم شده با روکش جدید دندان می تواند به صورت عادی به فعالیت خود ادامه دهد. روزهای ابتدایی پس از درمان ریشه دندان، دندان ممکن است حساس شود و با کوچک ترین سردی و یا گرمی و یا جویدنی احساس درد شدیدی را در فرد به وجود آورد. به منظور کنترل این مشکل می توان از داروهای مسکن استفاده کنید. اگر درد یا فشار برای بیش از چند روز وجود داشت با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
مراقبتهای پس از عصب کشی دندان چیست؟
مراقبت درست از دندانها و لثه پس از عصبکشی از اهمیت زیادی برخوردار است. شما ممکن است نیاز داشته باشید که دوباره برای عکسبرداری از دندان درمان شده و اطمینان از رفع کامل علائم عفونت به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین شما باید سالی دو مرتبه برای تمیز کردن و معاینه دندانها به دندانپزشک مراجعه کنید.
نکاتی در مورد مراقبتهای بهداشتی پس از عصبکشی:
دندانترمیم شده با مراقبتهای صحیح، مادامالعمر در دهان باقی میماند. نرخ موفقیت در عصبکشی دندان بسیار بالا است. در اینجا به چند روش برای مراقبت از دندانها پس از انجام عصبکشی اشاره میکنیم:
- رعایت بهداشت صحیح دهان و دندان: دندانهای خود را دو مرتبه در روز مسواک کنید و حداقل یک مرتبه نخ دندان بکشید. مراقبت از دندانها به پیشگیری از بروز مشکلات بعدی کمک میکند.
- مراجعه منظم به دندانپزشک: این کار به منظور معاینه و تمیز کردن دندان توسط دندانپزشک انجام میشود.
- پرهیز از جویدن غذاهای سفت: جویدن غذاهای سخت مانند یخ میتواند باعث شکستن دندانها شده و ممکن است به ریشه دندانها آسیب وارد کند.
فواید عصب کشی دندان در دوران مختلف چیست؟
ماندگاری و دوام
دندان درمان شده و ترمیم شده شما میتواند در صورت مراقبت صحیح برای تمام عمر دوام و ماندگاری داشته باشد. به خاطر اینکه پوسیدگی دندان هنوز میتواند در دندانهای ترمیم شده ایجاد شود، رعایت مناسب بهداشت دهان و توجه به معاینات منظم دندانپزشکی برای پیشگیری از ایجاد مشکلات بعدی لازم و ضروری است.
با توجه به اینکه پس از عصبکشی دندان، پالپ دندان دیگر زنده نیست، دندانهایی که ریشه آنها درمان شده میتوانند شکننده شده و با احتمال بیشتری دچار شکستگی گردند. این موضوع یکی از ملاحظات مهمی است که در هنگام تصمیمگیری درباره استفاده از روکش کردن دندان یا پر کردن دندانپس از عصبکشی آن، مورد توجه خاص قرار میگیرد. برای تعیین میزان موفقیت یا شکست و عصبکشی ناقص، رایجترین روش تهیه یک عکس رادیولوژی جدید از دندان و مقایسه آن با عکس رادیولوژی تهیه شده قبل از شروع درمان میباشد. این مقایسه نشان میدهد که آیا دندان هنوز اشکال دارد یا وضعیت آن به نحو مناسبترمیم شده است یا خیر.
دندان شیری کودکان
ممکن است دندانپزشک کودکان عصبکشی دندان را هم برای دندانهای شیری (اولیه) و هم برای دندانهای دائمی کودک انجام دهد. با وجودی که دندانهای شیری با گذشت زمان میافتند، اما این دندانها برای صحبت کردن، جویدن مناسب غذا، و رشد دندان کودکان بصورت صحیح و مناسب دندانهای دائمی و ایجاد فضای کافی برای دندانهای دائمی نیاز دارد. به این ترتیب در صورتی که علائم آسیبدیدگی پالپ دندان در کودک ادامه داشته باشد، کودک شما نیاز به مراجعه به دندانپزشک کودکان برای بررسی مشکل خواهد داشت. انجام عصبکشی دندان در کودکان برای حفظ و پایدار کردن دندان ضروری میباشد.
عصب کشی در بارداری
معمولاً عصبکشی دندان در بارداری یک درمان بیخطر و ایمن است. اغلب عکسبرداری رادیولوژی مورد نیاز قبل، در طول زمان درمان، یا پس از تکمیل آن یکی از دلایل نگرانی زنان باردار درباره استفاده از این روش است، اما این موضوع معمولاً خطر جدی برای فرد به همراه ندارد. علاوه بر این زنان در اغلب مواقع نسبت به داروهای استفاده شده برای بیحس کردن دهان برای عصبکشی دندان در بارداری نگرانی دارند، اما این داروها نیز در بسیاری از مواقع بیخطر میباشند.
بسیاری از افراد تصور میکنند عصبکشی دندان در بارداری خطرناک است و تا حد ممکن باید از انجام این کار در این دوره اجتناب شود. به هر حال حقیقت این است که عصبکشی دندان معمولاً در طول دوره بارداری بیخطر و امن است. در عمل، عصب کشی دندان حتی میتواند به حفاظت از سلامت مادر و رشد بهتر جنین کمک کند. این موضوع به خاطر این حقیقت بیان میشود که دندان ناسالم در صورت درمان نشدن میتواند عفونت دندان جدی به همراه داشته باشد. این نوع از عفونت میتواند به حدی پیشرفت کند که سایر اعضای بدن را نیز تحت تأثیر خود قرار دهد، اما درمان دندان میتواند به حذف این خطر احتمالی کمک مؤثر نماید.
مزایای عصب کشی دندان چیست؟
عصبکشی دندان مزایای متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- دندان درد ناشی از پوسیدگیهای شدید دندانی میتواند واقعاً مشقتبار باشد. فرد مبتلا به دندان درد ممکن است نتواند کارهای روزانه و عادی خود را نیز انجام دهد. وی ممکن است به دلیل دندان درد نتواند شب بخوابد. عصبکشی میتواند به تسکین این درد و ناراحتی کمک کند.
- با عصبکشی میتوان از کشیدن دندان جلوگیری کرد. این بدان معنی است که به جای از دست دادن دندان شما میتوانید آن را حفظ کنید و از وجود آن در دهان خود لذت ببرید. زمانی که عصبکشی انجام میشود، بافت پالپ برداشته میشود و درد بیمار از بین میرود. در پایان، دندان دیگر زنده نیست اما در دهان باقی میماند.
- کشیدن دندان برگشتپذیر نیست. زمانی که شما دندان خود را از دست میدهید نمیتوانید دوباره آن را برگردانید مگر آن که از پروتز استفاده کنید. مشکل در این جا است که تعویض و ترمیم پروتز گرانتر از عصبکشی دندان است بنابراین عصبکشی میتواند به شما در صرفهجویی در هزینهها کمک کند.
- تغییرات زیادی پس از افتادن دندان ایجاد میشود و نمیتوان آن را دوباره در دهان قرار داد. دندانها ممکن است جابجا شده و دندانهای مخالف ممکن است بیش از حد رشد کنند و بایت را تغییر دهند. این تغییرات ممکن است باعث بروز مشکلات و حتی اختلالات مفصل تمپروماندیبولار شوند.
معایب عصبکشی دندان چیست؟
عصبکشی دندان معایب زیادی ندارد:
- فرایند عصبکشی گرانتر از کشیدن دندان است. زمانی که دندان درد شما را ناتوان کرده است شما هم میتوانید فرایند عصبکشی را انجام دهید و هم میتوانید دندان خود را بکشید تا درد شما بدون نیاز به خرج زیاد تسکین یابد.
- فرایند عصبکشی دندان پیچیدهتر از کشیدن دندان است. به عنوان یک واقعیت، این فرایند چندین ساعت طول میکشد تا انجام شده و حتی ممکن است به چندین جلسه درمانی نیاز باشد. کشیدن دندان بسیار سادهتر بوده و طرف چند دقیقه انجام میشود و شما از درد به طور کامل خلاص میشوید.
هزینه درمان ریشه چقدر است؟
هزینه عصب کشی دندان، به میزان پوسیدگی و خرابی دندان، تعداد کانالهای دندان، هزینه پرکردن، رادیوگرافی و همچنین هزینه روکش دندان بستگی دارد. هر چه تعداد کانالهایی که باید عصب کشی شوند بیشتر باشد، به طبع قیمت عصب کشی نیز بیشتر میشود. مثلا درمان ریشه دو کانال با 4 کانال فرق دارد، همچنین به دلیل اینکه دسترسی به دندانهای عقبی سختتر است، احتمالا هزینه درمان ریشه دندان عقل، گرانتر از دندان جلو است.
سخن پایانی
شما در این مقاله با عصب کشی دندان آشنا شدید.همچنین از مراحل درمان و عواض، مزایا و معایب آن آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
برای عصب کشی باید سوراخی در تاج دندان ایجاد شود تا دندانپزشک به پالپ دسترسی پیدا کند. برای دندانهای جلو این سوراخ غالبا در سطح پشتی دندان ایجاد می شود اما برای دندانهای عقبی معمولا سوراخ در سطح بالایی آنها یعنی سطحی از دندان که با آن غذا را می جویم ایجاد می شود.
پس از پایان کار، برای دندانهای جلویی سوراخ ایجاد شده با مواد پر کننده دندان بسته می شود. معمولا از مواد موقتی استفاده می شود تا زمانی که روکش دندان آماده شده و به دندان چسبانده شود. با این حال گاهی اوقات روکش برای دندانهای جلو ضرورت ندارد چون فشار زیادی بر این دندانها وارد نمی شود . اما برای دندانهای عقبی که تحت فشار زیادی قرار دارند، اغلب روکش لازم است تا جلوی شکستن و خرد شدن دندان را بگیرد.
در درمان عصب کشی دندان به دلیل پوسیدگی دندان و عفونت ریشه، پالپ دندان را خارج می کنند و درون آن را از موادی پر می کنند. این دندان چون آسیب دیده است نسبت به سایر دندان های سالم ضعیف تر است به همین دلیل هرچقدر هم که درمان شود باز عمر کمتری نسبت دندان های دیگر دارد. حدودا یک دندان عصب کشی شده ۱۰ تا ۱۵ سال عمر می کند. البته می توانید با استفاده از روکش دندان و یا روش های دیگر ماندگاری آن را بیشتر کنید.
