بدن انسان را میتوان به یک سیستم بسیار پیچیده تشبیه کرد که از اجزای مختلف تشکیل شده و هر یک از آنها هم وظایف خاص خود را دارند. در این بین یکی از اجزای مهم بدن غدد هستند. غدههایی که در قسمتهای مختلف بدن وجود داشته و هر یک کار مخصوص به خود را انجام میدهند. غده تیروئید یکی از مهمترین غدد بدن است و اهمیت آن به دلیلی این دلیل موضوع است که این غده هورمونهای زیادی را تولید کرده و وارد جریان خون میکند. هر یک از این هورمونها هم نقش و جایگاه خاصی در بدن دارند. بنابراین تمام هورمونهای تولید شده توسط تیروئید مهم و حیاتی هستند. در برخی موارد عواملی سبب میشوند تا تیروئید به میزان زیادتر یا کمتر هورمون تولید کند که به هر دو حالت اختلال تیروئید گفته میشود. بیماری های مختلفی در مورد غده تیروئید به ثبت رسیده از جمله کم کاری تیروئید، پر کاری تیروئید، بیماری تیروئیدیت و تیروئیدیت هاشیموتو. در این مقاله به توضیح بیشتر در مورد علائم تیروئید میپردازیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد اینکه علائم تیروئید چیست با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
- غده تیروئید چیست؟
- معرفی انواع اختلالات و علائم غده تیروئید
- راه های پیشگیری از کم کاری و پرکاری غده تیروئید چیست؟
- تشخیص غده تیروئید چگونه است؟
- علائم تیروئید در کودکان چیست؟
- درمان غده تیروئید چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
غده تیروئید چیست؟
در تعریف تیروئید باید گفت یک غده کوچک به ابعاد 5 سانتیمتر است که زیر پوست گردن دقیقاً پایین سیب آدم قرار دارد. این غده به طور متوسط 20 تا 60 گرم وزن داشته و توسط دو کپسول فیبری پوشانده شده است. کپسول بیرونی آن به عضلات جعبه صدا و همچنین به بسیاری از عروق و اعصاب اتصال دارد. ظاهر غده تیروئید را میتوان به پاپیون تشبیه کرد و این شباهت ظاهری به دلیل این است که غده تیروئید دارای دو قسمت بوده و این دو قسمت از وسط به یکدیگر متصل هستند. بین کپسول داخلی و کپسول خارجی غده تیروئید یک بافت همبند شل وجود دارد، در نتیجه غده تیروئید میتواند جابجا شود و هنگامی که شخص غذایی را قورت میدهد غده تیروئید جابجا میشود.
لمس غده تیروئید کار آسانی محسوب نمیشود، اما در بیشتر موارد اختلالات تیروئید این غده را بزرگ کرده و به این ترتیب تشخیص آن برای پزشکان آسانتر میشود. به هورمونهای تولید شده توسط غده تیروئید، هورمونهای تیروئیدی میگویند. کار اصلی این هورمونها هم کنترل سرعت عملکردهای شیمیایی بدن است. نحوه تأثیرگذاری این هورمونها بر روی متابولیسم بدن به دو صورت است: هورمونهای تیروئید بر روی تمام بافتهای بدن تأثیر گذاشته و از این طریق سبب تولید پروتئین شده و بر روی متابولیسم بدن تأثیر میگذارند یا اینکه میزان اکسیژنی که سلولها مصرف میکنند را افزایش میدهند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید موضوعات پزشکی زنان را بخوانید.
در نتیجه هورمونهای تیروئیدی بر روی بسیاری از فعالیتهای حیاتی بدن نظیر ضربان قلب، رشد، باروری، هضم، سرعت چربی سوزی و. . مؤثر هستند. هورمونهای تولید شده توسط غده تیروئید عبارتند از: تری یدوتیرونین، تترایدوتیرونین و کلسی تونین. هورمونتری یدوتیرونین به هورمون T3 مشهور بوده و از هورمون تترایدوتیرونین هم به عنوان تیروکسین یا T4 یاد میشود. از بین سه هورمون تولید شده توسط تیروئید بدن انسان به هورمون T3 و هورمون T4 نیاز زیادی دارد.
یکی از مهمترین اجزای تشکیلدهنده این دو هورمون هم ید است، و بدن توانایی تولید ید را نداشته و برای تأمین نیاز تیروئید به ید بهتر است مصرف ید در برنامه رژیم غذایی روزانه گنجانده شود. ید موجود در برنامه غذایی از طریق روده جذب شده و وارد جریان خون میشود و در نهایت به غده تیروئید رسیده و برای ساخت هورمونهای تیروئید مورد استفاده قرار میگیرد. بنا به شرایط بدن به مقدار مشخصی از هورمونهای تیروئید نیاز دارد و عامل تعیینکننده میزان تولید هورمون توسط تیروئید، غده هیپوفیز است. به این معنا که در مواقع لزوم هیپوفیز بر روی تیروئید تأثیر گذاشته و سبب افزایش یا کاهش ترشح هورمون به جریان خون میشود.
معرفی انواع اختلالات و علائم غده تیروئید
برای توضیح بیشتر در مورد این سؤال که تیروئید چیست و چه علائمی دارد بهتر است با مشکلات تیروئید و اختلالات آن بیشتر آشنا شوید.
پرکاری تیروئید
همانگونه که از نام این اختلال مشخص است در این اختلال فعالیت غده تیروئید افزایش پیدا کرده و بیش از حد هورمون تولید میکند. شیوع این اختلال در زنان بیشتر از مردان است. مهمترین عامل به وجود آورنده اختلال پر کاری تیروئید بیماری گریوز میباشد.
- علائم تیروئید پر کار عبارت است از: عصبی بودن، افزایش تپش قلب، حالت بیقراری، زود رنج شدن، لرزش بدن، افزایش تعریق، بروز مشکلات خواب، نازک شدن پوست، ضعف عضلانی، شکننده شدن مو و ناخن و پف زیر چشم که این علامت بیشتر در بیماران مبتلا به گریوز مشاهده میشود.
اگر شخص با این علائم به پزشک مراجعه کند در وهله اول پزشک برای وی آزمایش میتویسد. در آزمایش خون میزان هورمونهای تیروئیدی موجود در خون مشخص میشود. بالا بودن سطوح این هورمونها به معنای ابتلا شخص به پرکاری تیروئید میباشد. یک راه دیگر تشخیص پر کاری تیروئید این است که پزشک معالج مقداری ید رادیو اکتیو را از طریق دهان یا به واسطه تزریق وارد بدن انسان میکند و بعد از آن بررسی میکند که چه میزان از این ید توسط غده تیروئید جذب میشود.
در این خصوص لازم به توضیح است که غده تیروئید برای تولید هورمون ید جذب میکند و جذب زیاد ید به معنای تولید زیاد هورمون و در نتیجه پرکاری تیروئید است. برای درمان این اختلال هم از داروهای ضد تیروئیدی نظیر تاپازول استفاده میشود که این داروها تولید هورمونهای تیروئیدی را کاهش میدهند. در برخی موارد حاد هم نیاز است تا با عمل جراحی غده تیروئید برداشته شود که با این عمل شخص دچار کم کاری تیروئید شده و برای جبران کار غده تیروئید باید به صورت روزانه هورمون تیروئید مصرف کند.
کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید، اختلالی که دقیقاً در مقابل اختلال پر کاری تیروئید قرار دارد. در این اختلال غده تیروئید هورمونهای کمتری تولید میکند و نمیتواند نیاز بدن به هورمونهای تیروئیدی را تأمین کند. عوامل مختلفی میتوانند در به وجود آمدن کم کاری تیروئید مؤثر باشند از جمله عمل جراحی برداشتن غده تیروئید، بیماری تیروئیدیت هاشیموتو یا آسیب ناشی از پرتو درمانی.
- نشانه های تیروئید کم کار عبارت است از: احساس خستگی، افسردگی، خشک شدن پوست، افزایش حساسیت به سرما، بروز مشکلات حافظه، اضافه وزن ناگهانی، یبوست، کاهش ضربان قلب و در موارد شدید فرد به کما میرود!
برای تشخیص تیروئید کم کار هم پزشک در مرحله اول آزمایش خون میگیرد تا سطح هورمونهای تیروئیدی موجود در خون را بررسی کند. درمان تیروئید کم کار هم مصرف منظم داروهای مربوط به این اختلال است. در خصوص درمان این اختلال توجه به دوز دریافتی بسیار حائز اهمیت بوده زیرا این قرصها سبب افزایش ترشح هورمونهای تیروئیدی میشود و مصرف زیاد آنها احتمال بروز علائم پر کاری تیروئید را در شخص افزایش میدهد
راه های پیشگیری از کم کاری و پرکاری غده تیروئید چیست؟
با توجه به اینکه بیماریهای کم کاری و پرکاری تیروئید علاوه بر رفتارهای خود فرد میتواند زمینه ی ارثی هم داشته باشد، ولی یک بیماری قابل پیشگیری است که به راحتی قابل کنترل است. استفاده از مواد مغذی از جمله، مواد غذایی حاوی روی و سلنیوم، در کنترل فعالیت این غده ما بسیار اهمیت دارد. علاوه بر این رعایت کردن یک رژیم غذایی مناسب به تعادل در میزان تیروئید بدن کمک میکند.
افرادی که دچار پرکاری یا کم کاری تیروئید می شوند در اسرع وقت باید به پزشک متخصص مراجعه کنند تا پروسه درمان آنها آغاز گردد و با مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک بتوانند به زودی در تعادل ترشح این هورمون تعادل ایجاد کنند.
خوشبختانه ، خوردن مواد مغذی مناسب و مصرف داروها ممکن است به کاهش علائم و بهبود عملکرد تیروئید کمک کند. مواد مغذی مفید برای این غده، ید، سلنیوم و روی هستند. پیروی از یک رژیم غذایی مناسب می تواند علائم شما را به حداقل برساند و به شما در حفظ وزن سالم کمک کند.
مواد غذایی که به بهبود عملکرد غده تیروئید کمک می کنند:
- از جمله مواد غذایی که میتواند در تعادل فعالیت غده تیروئید به ما کمک کند استفاده از جلبکهای دریایی است، که سرشار از ریزمغذی ید هستند، و برای جبران کم کاری آن بسیار مفید میباشند.
- آجیلها نیز از جمله مواد خوراکی هستند که با داشتن ریزمغذی سلنیوم در جهت تعادل ترشح غده تیروئید، بسیار اهمیت دارند. از جمله این آجیلها: فندق، آجیل برزیلی و غیره میباشد.
- از سایر غذاهای مفید در جهت تنظیم تعادل تولید این هورمون، ماست منجمد شده، استفاده از تخم مرغ تازه و همچنین ماهی پخته شده میباشد.
- علاوه بر موارد فوق، برای حفظ سلامتی و تعادل غده تیروئید، استفاده از ید به میزان کافی ضروری میباشد، همچنین فراهم کردن میزان لازم ویتامین های A و D و ریزمغذیهای روی و سلنیوم بسیار حائز اهمیت است.
تشخیص غده تیروئید چگونه است؟
اگر احساس میکنید که دارای علائم بیماریهای کم کاری یا پرکاری تیروئید هستید حتما جهت معاینه به پزشک مراجعه کرده و وضعیت خود را شرح دهید. از قطعیترین روشها برای تشخیص این بیماری، آزمایش خون است که در آن، میزان هورمونهای تیروئید در خون اندازهگیری شده و نوع بیماری شما مشخص میشود. در این آزمایش خون از طریق ورید گرفته میشود.البته برای کسب اطلاعات بیشتر موضوعات متخصص زیبایی را مطالعه کنید.
پزشک متخصص ممکن است از چند آزمایش برای تشخیص تیروئید استفاده کند، که این آزمایشها شامل: آزمایش های TSH، T4 و T3 میباشند، این آزمایشها به طور دقیق عملکرد غده تیروئید شما را نشان میدهند. اگر در نتایج آزمایشات، میزان TSH، بالا باشد و میزان T4 پایین تر از حد تعادل باشد، فرد مبتلا به کم کاری تیروئید است.
در چه سنی بیماری تیروئید شایع می شود؟
بیماری تیروئید یک بیماری ارثی و اکتسابی است که می تواند در هر سنی برای مردان یا زنان پیش بیاید. با توجه به نوع تغذیه و فعالیت های بدنی افراد ممکن است در سنین مختلف به این بیماری مبتلا شوند. اما طبق شواهد به دست آمده، این بیماری یکی از بیماریهای شایع در زنان ۲۰ تا ۳۰ سال میباشد. در این سن معمولا خانمها دچار کم کاری تیروئید میشوند،که باید جهت کنترل وضعیت خود به صورت سالانه تیروئید خود را چک کنند.
علائم تیروئید در کودکان چیست؟
در ادامه پاسخ به این سؤال که تیروئید چیست و چه علائمی دارد بهتر است با علائم تیروئید در کودکان نیز بیشتر آشنا شوید. در این خصوص لازم به توضیح است که کم کاری تیروئید در بین زنان میانسال شیوع بالایی دارد با این وجود در کودکان نیز دیده میشود. برخی از نوزادان بدون داشتن غده تیروئید به دنیا میآیند یا اینکه غده تیروئید آنها درست کار نمیکند این کودکان هم علائم خاص خود را دارند از جمله: فتق نافی، گریه خشن و شدید، سختی تنفس، بزرگ بودن و بیرون زدگی زبان، یرقان یا همان زرد شدن سفیدی چشم و زرد شدن پوست که به دلیلی عدم تولید مادهای به نام بیلی روبین در بدن کودک است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید موضوعات پزشک کودکان را مطالعه کنید.
به تدریج با پیشرفت بیماری در نوزادان مبتلا به اختلالات تیروئیدی کودک شیرخوار در فرایند تغذیه با مشکل مواجه میشود و این موضوع سبب شده تا در روند رشد و تکامل نوزاد اختلال به وجود بیاید. نوزادان مبتلا به اختلالات تیروئید علامتهای دیگری هم دارند مانند انقباض ضعیف عضلات، خواب آلودگی زیاد و یبوست. توجه به علائم تیروئید در نوزادان از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بیتوجهی به این علائم و عدم درمان اختلال تیروئیدی میتواند منجر به عقب ماندگی ذهنی و جسمی نوزاد شود.
درمان غده تیروئید چگونه است؟
- برای درمان پرکاری تیروئید، رفتار شما بسیار کمککننده است، این رفتار شامل: عدم مصرف مواد غذایی که برای بیماری شما مضر است و همچنین، انجام فعالیتهایی که میتواند به کاهش تیروئید کمک کند، میباشد.
- استفاده از ید رادیواکتیو: استفاده از ید رادیواکتیو به صورت خوراکی، باعث جذب این ید توسط غده تیروئید میشود که به کوچکتر شدن غده تیروئید کمک میکند.
- راههای دیگری که در درمان پرکاری تیروئید مفید هستند، عبارتند از: استفاده از داروهای ضدتیروئید، استفاده از مسدودکنندههای بتا و همچنین جراحی غده تیروئید که تیروئیدکتومی نام دارد.
افراد مبتلا به بیماری تیروئید باید جهت معاینه به متخصص غدد درون ریز مراجعه نمایند و اطمینان داشته باشند که بیماری کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو قابل درمان هستند. استفاده داروهای مکمل، ید رادیواکتیو، و عمل جراحی از درمان اختصاصی برای درمان بیماری تیروئید میباشد.
داروهای مورد استفاده برای درمان تیروئید
نکته قابل توجه در درمان بیماری تیروئید و استفاده از داروها این است که، دارو حتما باید با تجویز پزشک مصرف شود زیرا مصرف خودسرانه دارو ممکن است به وخیم شدن مریضی شما منجر شود. برای درمان پرکاری از داروی تیونامید استفاده می شود، که تولید هورمونهای اضافی غده تیروئید را متوقف میکند.
داروهای دیگر از جمله: داروی کاربی مازول و داروی پروپیل تیوراسیل نیز مورد استفاده قرار میگیرند. دوره مصرف داروها معمولا یک تا دو ماه میباشد. استفاده از داروی مسدودکننده بتا نیز در درمان بیماری تیروئید مفید است.
با کنترل شدن و تنظیم میزان ترشح این هورمون، پزشک متخصص دوز داروی شما را کاهش میدهد تا فعالیت غده تیروئید به تعادل لازم و کافی برسد سپس مصرف دارو را قطع می کند.
درمان بیماری پرکاری تیروئید با استفاده از ید رادیواکتیو
درمان با ید رادیو اکتیو یک نوع درمان رادیوتراپی است که در جهت درمان پرکاری تیروئید به کار برده میشود. از روشهای موثر در درمان پرکاری این غده به شمار میآید. برای انجام دادن این نوع درمان پزشک به شما یک کپسول حاوی ید رادیواکتیو میدهد که به صورت نوشیدنی استفاده شده و جذب غده تیروئید میشود. معمولا یک پک از آن برای درمان کافی میباشد.
درمان با ید رادیواکتیو ممکن است بعد از چند هفته یا حتی چند ماه به نتیجه برسد، به همین دلیل همزمان از داروهای کاربی مازول یا پروپیل تیوراسیل با مجوز پزشک، باید استفاده شود.
برای جلوگیری از انتقال اشعه ید به دیگران، بعد از انجام این درمان باید به نکات زیر توجه شود:
- چند روز تا چند هفته با زنان باردار و کودکان ارتباط نداشته باشید.
- زنانی که از این درمان استفاده کردهاند باید تا ۶ ماه، از بارداری جلوگیری کنند.
- مردانی که از این درمان استفاده کردهاند تا چهار ماه از پدر شدن بپرهیزند.
- درمان ید رادیواکتیو برای زنان باردار و همچنین شیرده، و افرادی که در اثر پرکاری تیروئید دچار آسیب چشمی شدهاند، مجاز نمیباشد.
عمل جراحی غده تیروئید
بعضی مواقع لازم است که برای درمان پرکاری تیروئید از عمل جراحی استفاده شود و تمام یا بخشی از غده برداشته شود. در صورتی جراحی غده انجام می شود که:
- فرد به گواتر مبتلا شده و غده تیروئید، متورم و بزرگ شده است.
- پرکاری غده مشکلاتی را برای بینایی و چشم شما به وجود آورده است.
- استفاده از دارو نمی تواند برای درمان شما موثر باشد یا بعد از قطع دارو، بیماری برمیگردد.
- جراحی و برداشتن غده تیروئید، باعث کنترل پرکاری تیروئید میشود.
جراحی تیروئید
افرادی که با جراحی غده تیروئید خود را برمیدارند برای جبران فعالیتها و تنظیمات متابولیسم بدن باید تا آخر عمر دارو مصرف کنند. داروهایی که برای درمان کم کاری تیروئید استفاده میشود برای این افراد بسیار مفید است.
بهترین رفتار برای تنظیم تیروئید بدن، پیشگیری از به وجود آمدن آن است، که آزمایش های دوره ای در جهت آگاه شدن از وضعیت میزان ترشح غده به شما کمک می کند که در صورت نیاز به درمان، به راحتی بتوانید آن را کنترل کنید.
غده تیروئید یکی از مهمترین غدههای بدن انسان به شمار میرود که با تولید و تنظیم ترشح هورمونهای تیروئیدی در تنظیم متابولیسمهای بدن نقش اساسی دارد. حال اگر این غده به درستی نتواند فعالیت خود را انجام دهد، بیماری تیروئید به وجود میآید. خستگی در فرد مبتلا از علائم اصلی این بیماری است. برای درمان آن باید به دکتر متخصص غدد مراجعه شود. کم کاری و پرکاری تیروئید با تجویز داروهای مکمل به راحتی درمان میشوند. در صورتی که پر کاری تیروئید با دارو قابل درمان نباشد، روش جراحی و استفاده از ید رادیو اکتیو از درمانهای موثر به شمار میآیند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با تیروئید آشنا شدید. همچنین از انواع آن و راههای درمان آنها آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
پاسخ این است که بله. گلودرد و کم کاری تیروئید در مواردی ممکن است در همراهی با یکدیگر دیده شوند. علیرغم اینکه گلودرد بهتنهایی و بهصورت اختصاصی علامتی از کمکاری تیروئید نیست؛ اما این احتمال وجود دارد که در همراهی با آن دیده شود. تیروئیدیت یا التهاب غده تیروئید بیماریای است که ممکن است با کمکاری یا پرکاری تیروئید همراهی داشته باشد. یکی از علائم احتمالی تیروئیدیت در موارد تحت حاد یا با منشا ویروسی گلودرد است.
تیروئیدیت به التهاب غده تیروئید گفته میشود. تیروئید یک غده پروانهای شکل است که در جلوی گردن قرار گرفته است. این غده هورمونهایی را ترشح میکند که به رشد بدن و متابولیسم آن کمک میکند. این هورمونها همچنین بر روی ضربان قلب، دمای بدن و دریافت انرژی از مواد غذایی توسط بدن تاثیر میگذارند.
