دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که گلوکز یا قند خون به خوبی کنترل نشده و به طور مداوم بالا بماند. دیابت نوع ۱ زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به اندازه کافی انسولین تولید نکند. انسولین هورمونی است که به سلول‌ها اجازه می‌دهد گلوکز را جذب کرده و مورد استفاده قرار دهند. در حالیکه فرد می‌تواند با رژیم غذایی مناسب و مدیریت سبک زندگی از ابتلا به دیابت نوع ۲ پیشگیری کند، پیشگیری از دیابت نوع 1ممکن نیست. آیا شما یای کی از اطرافیانتان از دیابت نوع 1 رنج می ّرید؟ از علائم و عوارض این بیماری چه می دانید؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری درباره ی دیابت نوع 1 بدست آورید.
شیوع کدام یک از انواع دیابت بیشتر است؟
شیوع دیابت نوع یک کمتر از دیابت نوع دو است. تقریباً 5 تا 10 درصد بیماران دیابتی دچار دیابت نوع 1 هستند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درباره دیابت نوع 2 را بخوانید. هنوز مشخص نیست که برای پیشگیری از دیابت نوع یک چه باید کرد، اما اگر به توصیه‌های پزشک خود درباره سبک زندگی سالم، کنترل قند خون، معاینه و آزمایش منظم و دریافت خدمات آموزشی‌‌حمایتی خودمراقبتی در این بیماری عمل کنید میتوانید آن را مدیریت نمایید.
دلیل دیابت نوع یک
به نظر می‌رسد علت دیابت نوع یک نوعی واکنش خودایمنی (حمله اشتباهی بدن به سلول‌های خودش) باشد که طی آن دسته‌ای از سلول‌های لوزالمعده به نام سلول‌های بتا که انسولین می‌سازند تخریب می‌کند. ممکن است قبل از بروز علائم دیابت نوع 1، این فرآیند ماه‌ها یا سال‌ها ادامه داشته باشد.
نشانه های دیابت نوع یک را بشناسید
علائم دیابت نوع یک معمولاً خفیف هستند، اما می‌توانند بسیار شدید شوند. علائم دیابت نوع 1 شامل موارد زیر است:
- تشنگی شدید
- افزایش اشتها (به‌خصوص بعد از خوردن غذا)
- خشکی دهان
- احساس ناراحتی معده و استفراغ
- تکرر ادرار
- کاهش وزن غیرمنتظره همراه با افزایش اشتها و احساس گرسنگی مداوم
- خستگی
- تاری دید
- تنفس عمیق و سخت (پزشکان به آن تنفس کاسمال می‌گویند)
- عفونت‌های مکرر پوست، مجاری ادراری و واژن
- بدخلقی یا تغییرات خلق
- شروع شب‌ادراری در کودکی که تاکنون سابقه شب‌ادراری نداشته
عوارض مرتبط
اگر فردی علائم دیابت نوع ۱ خود را مدیریت نکند، احتمال بروز طیف وسیعی از عوارض خطرناک مانند موارد زیر وجود دارد:
- رتینوپاتی دیابتی (Diabetic retinopathy): گلوکز اضافی منجر به ضعیف شدن دیواره‌های شبکیه چشم می‌شود. شبکیه بخشی از چشم است که نور و رنگ را تشخیص می‌دهد. با پیشرفت رتینوپاتی ممکن است رگ‌های خونی کوچکی پشت چشم تشکیل شود. سرانجام، این‌رگ‌ها ممکن است دچار تورم و پارگی شده و موجب مشکلات بینایی شود. دیابت یکی از علت‌های اصلی نابینایی در افراد است.
- ﻧﻮروﭘﺎﺗﻲ دﻳﺎﺑتی (Diabetic neuropathy): قند خون بالا موجب کاهش گردش خون، آسیب دیدن اعصاب موجود در دست‌ها و پاها و منجر به از بین رفتن حس طبیعی یا بروز احساسات غیر طبیعی مانند سوزش، سوزن سوزن شدن و درد می‌شود. از آن جایی که دیابت می‌تواند قدرت بهبود یافتن بدن را نیز کاهش دهد، بریدگی‌ها و جراحات جزئی می‌تواند منجر به آسیب‌های دائمی شوند، به خصوص که فرد ممکن است بلافاصله متوجه آنها نشود.
- نفروپاتی دیابتی یا بیماری کلیه دیابتی (Diabetic kidney disease): کلیه‌ها گلوکز را از خون تصفیه می‌کنند. گلوکز بیش از اندازه موجب می‌شود کلیه‌ها بیش از حد کار کرده و به تدریج باعث نارسایی کلیه می‌شود که ممکن است به حدی پیش رود که بیمار نیاز به دیالیز داشته باشد.
- بیماری قلبی عروقی: دیابت می‌تواند منجر به بروز طیفی از ناهنجاری‌هایی شود که موجب اختلال در عملکرد قلب و شریان‌ها می‌شوند شامل حمله قلبی، سکته و بیماری عروق محیطی (Peripheral vascular disease). به عنوان پیامدی از گردش خون ضعیف، دیابت می‌تواند خطر قطع عضو را نیز افزایش دهد.
- افسردگی: دیابت با افسردگی ارتباط محکمی دارد.
درمان دیابت نوع یک
درمان دیابت نوع 1 انسولین است. بیمار مبتلا به دیابت نوع یک باید انسولین را بصورت زیر پوستی تزریق کند که جذب جریان خون شود و به سلول‌ها در جهت دسترسی به گلوکز مورد نیازشان کمک کند. انسولین به صورت قرص خوراکی قابل استفاده نیست چون پیش از آن که مؤثر واقع شود آنزیم‌های گوارشی در معده آن را تخریب می‌کنند.
مهم‌ترین نکته در درمان دیابت نوع 1 میزان (دوز) و زمان تزریق انسولین است. یافتن بهترین راهی که دوز مناسب انسولین به بدن برسد هم اهمیت زیادی دارد چون باید اطمینان حاصل کنیم که گلوکز موجود در خون می‌تواند به‌خوبی جذب سلول‌های بدن شود. قند خون بسیار بالا و همچنین افت قند خون هردو می‌توانند باعث عوارض شدیدی شوند.
دیابت و ورزش
همه به ورزش هوازی منظم نیاز دارند و بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 هم از این قاعده مستثنی نیستند. ورزش برای کنترل و درمان دیابت نوع 1 اهمیت زیادی دارد. البته پیش از شروع ورزش بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. در صورت موافقت پزشک، فعالیت‌هایی را که بیشتر از آنها لذت می‌برید، مثلاً شنا یا پیاده‌روی را انتخاب کنید و جزء برنامه روزمره خود قرار دهید.
اگر به دیابت نوع یک مبتلا هستید سعی کنید حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی در هفته را هدف قرار دهید و بیش از دو روز در هفته را بدون ورزش نگذرانید. کودکان باید حداقل یک ساعت در روز فعالیت داشته باشند.
کنترل دیابت نوع یک
همان‌طور که گفتیم، در دیابت نوع 1 تولید انسولین در لوزالمعده بسیار کم می‌شود یا به صفر می‌رسد. انسولین برای تبدیل گلوکز (قند) به انرژی حیاتی است.اشخاص مبتلا به دیابت نوع یک باید خودشان وظیفه لوزالمعده را به عهده بگیرند و انسولین تزریقی با سرنگ یا پمپ را جایگزین انسولین طبیعی کنند که در بدن آنها ساخته نمی‌شود. انسولین سطح قند خون را پایین می‌آورد.
دیابت نوع 1 بیماری خطرناکی است و می‌تواند کشنده باشد، بنابراین باید با مراقبت روزانه به‌دقت کنترل شود. کنترل دیابت نوع 1 از طریق روش‌های زیر ممکن است:
- جایگزینی انسولین با تزریق مادام‌العمر انسولین مصنوعی (تا 6 بار در روز) یا استفاده از پمپ انسولین
- اندازه‌گیری منظم قند خون (تا 6 بار در روز یا مطابق دستور پزشک)
- داشتن رژیم غذایی سالم و برنامه تغذیه
- ورزش منظم
هدف از کنترل دیابت نوع یک این است که غلظت گلوکز خون را تا حد ممکن نزدیک به محدوده طبیعی نگه داریم، یعنی بین 4 تا 6 میلی‌مول بر لیتر در حالت ناشتا. با این حال، محدوده مناسب بسته به فرد و شرایطش فرق می‌کند.
سخن پایانی
در این مطلب درباره دیابت نوع 1 خواندیم. دانستیم که دیابت نوع 1 بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتای پانکراس حمله می‌کنند و آنها را از بین می‌برند، وظیفه سلول‌های بتا تولید انسولین است. باید گفت که دیابت نوع دو معمولا خفیف‌تر از نوع یک است، اما همچنان می‌تواند باعث مشکلات جدی به‌خصوص در عروق کوچک کلیه، اعصاب و چشم شود. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.